تعزیه‌خوان‌های تکیه دولت ناصرالدین‌شاه چقد دستمزد می‌گرفتند؟ | ماجرای جالب تکیه محبوب مردم که بانک شد | تصویر تابوت ناصرالدین‌شاه بر ایوان ویژه
تاریخ انتشار: ۱۵ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۸۸۴۸۸
به گزارش همشهری آنلاین، با افزایش جمعیت تهران و اشتیاق عامه مردم و اعیان و اشراف به تعزیه و علاقه شدید ناصرالدین شاه به داشتن یک بنای عالی و مناسب برای برگزاری تعزیه‌های دولتی و درباری، دیگر تکیه دولت قدیم (تکیه حاج میرزا آقاسی) گنجایش جا دادن انبوه تماشاگران تهرانی را نداشت و محل مناسبی برای برپایی مراسم تعزیه نبود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از این رو ناصر الدین شاه در سال ۱۲۸۳ هجری قمری به دوستعلی خان معیرالممالک دستور داد تا همراه ساخت کاخ شمس‌العماره تکیه بزرگی هم در کنار آن بنا کند. معیر الممالک از همان زمان دست به کار شد و هنرمندان و معماران مشهور تهران را برای این کار گرد آورد.
اگر چه ظاهرا چند سال طول می‌کشد تا تزیینات داخلی و بخش های فرعی آماده شود و نخستین تعزیه‌ای که در تکیه دولت برگزار می شود از سال ۱۲۹۳ هجری قمری به بعد است که تعزیه‌خوانی در این تکیه باشکوه و جلال خاص آغاز شده است. این تعزیه ها تا سال مرگ ناصر الدین شاه (۱۳۱۳ هجری قمری) ادامه داشت و سال به سال بر شکوه و جلال و تجمل تشریفات آن افزوده می‌شد و پس از او تا زمان محمدعلی شاه و حتی احمدشاه اگر چه تعزیه‌خوانی‌های تکیه دولت به روال گذشته همچنان ادامه یافت؛ اما شکوه و جلال و زرق وبرق تعزیه‌خوانی‌های دوره ناصری را نداشت.
عبدالله مستوفی در شرح زندگانی من (جلد یک صفحه ۲۸۸) نوشته: «... ناصرالدین شاه که از همه چیز وسیله تفریح می‌تراشید، در این کار هم سعی فراوان خرج داد و شبیه خوانی را وسیله اظهار تجمل و نمایش شکوه و جلال سلطنتش کرد...»
به طور کلی تعزیه‌ها در دوره قاجار در تکیه‌ها برگزار می‌شد؛ به جز تعزیه‌خوانی‌های عمومی که بانیان آن بیشتر اهالی محل بودند و هر خانواده به حد توانایی خود با رضایت و رغبت برای آن پول پرداخت می کرد، تعزیه‌خوانی‌های دولتی هم به دو صورت تعزیه خوانی های دولتی یا درباری و سلطنتی پایتخت و تعزیه های دولتی شهرها و ایالات برگزار می‌شد.
اعتمادالسلطنه درباره مخارج دولتی و غیردولتی در اواسط عهد ناصری می‌نویسد: «از طرف دولت روز افزون چه در تهران و چه در سایر بلاد بیش از ۵۰ هزار تومان از عین مالیات به مخارج تعزیه‌داری می‌رسد و البته در تمام اقطار ایران در این ماه (محرم و صفر) تقریبا یک کرور تومان قند و چای به مصارف روضه الشهدا خوانی می‌رسد.»
البته ناصرالدین شاه علاوه بر تعزیه‌خوانی‌های معمول تکیه دولت در مسافرت‌های خود نیز دستور می‌داد که برایش تعزیه بخوانند که هزینه‌های آن را نیز باید حساب کرد.
مزد تعزیه خوانان تکیه دولت بیش از مزد تعزیه خوانان دیگر بود. مزد تعزیه‌خوانان بر اساس هنرمندی و سابقه تعزیه‌خوان و اهمیت نقش‌ها تعیین می‌شد. بیشترین مزدها را شهادت‌خوان‌ها، امام‌خوان، شبیه حضرت زینب و شمرخوان و تخت‌خوان دریافت می‌کرد.
کنت جوزف آرتور دو گوبینو (Joseph Arthur de Gobineau) نخستین‌بار در سال ۱۸۵۵ یعنی درست زمانی‌که تازه ۹ سال بود ناصرالدین شاه بر اریکه سلطنت تکیه زده بود، خود را با کشتی به ساحل بوشهر رساند و از آنجا راهی نقاط مرکزی ایران از جمله پایتخت شد. سه‌سال در ایران ماند که بخشی از آن دبیر اول و نیمه دوم این مدت کاردار سفارت فرانسه در تهران بود. او همچنین سه سال بعد، از ناپلئون سوم، امپراتور فرانسه دوباره مأموریت یافت تا در جایگاه کاردار فرانسه راهی ایران شود که تا سال ۱۸۶۳ تداوم یافت.
او می‌نویسد: «خواننده خوش‌صدا بیش از دیگر اعضای دسته درآمد دارد، زیرا عایدی به تناسب قریحه و استعداد تقسیم می‌شود. مثلا درآمد پسربچه چهارده پانزده‌ساله‌ای که مردم صدایش را به ویژه دوست دارند و از اشتهار کلانی برخوردار است، در دهه محرم بر ۲۵۰ تا ۳۰۰ تومان، ( ۲۹۰۰ تا ۳۴۰۰ فرانک) می‌شود که عایدی خوبی است.»
دوگلاس اسلادن نویسنده انگلیسی که شرح یک مجلس تعزیه را از زبان دولوری، ایلچی فرانسه دربار مظفرالدین شاه نقل می‌کند، می‌گوید: «جوان اصفهانی خوش‌صدا که در تعزیه شبیه قاسم (برادرزاده امام‌حسین)شده بود، برای تعزیه‌خوانی‌های ۱۰ روزه اول محرم، در حدود ۴۰۰ تومان گرفت.» که نسبت به آن زمان مبلغ کلانی است.
در مرکز تکیه دولت، سکوئی دایره شکل به قطر تقریبی ۹.۵ متر و ارتفاع یک متر، که از سنگ منقوش به قاب و شمسه ساخته شده بود، قرار داشت که سطح آن با آجر، فرش شده و در چهار طرف آن نیز پله‌هایی درنظر گرفته شده بود.
این سکو تخت نامیده می شد و شبیه‌خوانان تعزیه‌ها از پله‌های چهار طرف آن بالا می‌رفتند و نسخه‌های مختلف تعزیه را اجرا می‌کردند. اطراف این سکو نیز راهی ایجاد شده بود به عرض تقریبی شش متر تا دسته‌های عزاداری، سواره‌ها، موزیکچی‌ها، فیل‌ها، شترها و درشکه‌ها از این طریق وارد شده و پس از گردش و اجرای مراسم مخصوص به خود، از این راه نیز خارج شوند.
منبر تکیه دولتدر تکیه دولت، یک منبر بزرگ از سنگ مرمر وجود داشته که برخی معتقدند ۲۰ پله و برخی دیگر معتقدند ۱۴ پله داشته که بلندای آن حدود ارتفاع یک طبقه از «تکیه دولت» بوده است. این منبر به سفارش معیرالممالک در شهر یزد ساخته شده که آن را در زمان انقلاب مشروطه از تکیه دولت خارج می‌کنند و در میدان توپخانه سابق (میدان امام خمینی ره) قرار می دهند و شیخ فضل اللّه نوری روی آن سخنرانی می‌کند.
در مقابل این ایوان، در انتهای صحن تکیه، منبری از سنگ مرمر با چهار پله روی سکوی مرتفعی قرار داشت که قبل از شروع تعزیه چند واعظ بر آن وعظ کرده و مردم را برای مشاهده وقایع تعزیه آماده می‌کردند.
چادر تکیه دولتجعفر شهری در صفحه ۱۱۴ کتاب طهران قدیم چنین نوشته: چادر این تکیه نیز به نسبت مکان خود از بزرگترین و پرشکوه‌ترین پوش‌ها بود که بر اسکلت آهنی آن استوار می شد؛ چه، سقف و پوش سلطانی به حساب می آمد که سایه بر سر ظل‌الله می‌افکند، همراه نقش‌هایی از شیر و پلنگ و طاووس و مرغ و گل و گلدان و شیرهای شمشیر به دست و خورشید به پشت، همراه با نواردوزی‌های قشنگ که هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کرد.
روشنایی تکیه دولتدر مرکز سقف تکیه دولت، یک چهل چراغ آویخته شده بود. از سوی دیگر چهل‌چراغ‌ها و قندیل‌ها و لاله‌هایی نیز وجود داشتند که بیش از پنج‌هزار شمع در آنها روشن می شد و با استفاده از شمعدان های چند شاخه و دیوارکوب ها و چلچراغ ها و شمع ها، نورپردازی چشمگیری به وجود می آمد که حال و هوای ویژه ای به این بنا می‌داد.
برای روشنایی صحن و سکوی تکیه دولت، که بر آن مراسم تعزیه اجرا می‌شد، از چهار چراغ گاز استفاده می‌شد و برای جلوگیری از اختلال دید تماشاچیانی که در طبقات فوقانی قرار داشتند، به جای حباب از چهار چتر که بالای آن می‌بستند، استفاده می‌کردند.
در سال ۱۲۶۳ هجری قمری، به دستور ناصرالدین شاه قاجار نخستین مولد برق به ایران وارد شد و به منظور روشنایی دربار و تکیه دولت مورد استفاده قرار گرفت. از این پس در اطرف تخت تکیه دولت شش چراغ برق بزرگ آویخته می‌شد تا روشنایی لازم را تامین کند.
تعزیه‌خوانی دربار از اول محرم یا یک روز مانده به آن شروع می‌شد و تا دهم یا گاهی تا دوازدهم و چهاردهم ادامه داشت و معمولا دو نوبت روز و شب برگزار می‌شد؛ ناصرالدیدن شاه معمولا از روز دوم یا سوم محرم به تکیه می‌آمد و در جایگاه مخصوص خود که پرده زنبوری آبی یا مشکی در جلویش آویخته بود، می‌نشست. بانیان مجالس تعزیه‌های تکیه دولت رجال بودند که هر کدام هزینه برگزاری چند روز تعزیه را برعهده می گرفتند.
برگزاری تعزیه در تکیه دولت بعد از ناصرالدین شاه چند سالی کم‌فروغ بود اما در سال ۱۳۲۳ هجری قمری به دستور مظفرالدین‌شاه سقف تکیه دولت ساخته شد و بار دیگر تعزیه‌خوانی از اول محرم و با تشریفات در آنجا برپا شد و تا زمان احمدشاه نیز کم و بیش ادامه داشت.
تعزیه در تکیه دولت تا اواخر دوره قاجاریه به صورت مداوم برگزار می‌شد، اما با انقلاب مشروطه و پرداختن مردم به امور سیاسی و اجتماعی، مراسم شبیه‌خوانی در این تکیه دیگر برگزار نشد و اوایل سلطنت پهلوی اول آرام آرام رو به تعطیلی رفت. پهلوی اول معتقد بود در صورتی که اروپایی‌ها حرکات تعزیه را مشاهده کنند، به حساب خشونت گذاشته می‌شود؛ بنابراین همه‌گونه تظاهرات مذهبی ممنوع شد که آسیب فراوانی به این هنر آیینی زد. در چند دهه دوره پهلوی این آیین به صورت سیار و پراکنده در شهرهای مختلف برگزار می‌شد.
تکیه دولت، بعد از دوران مشروطه، سال‌ها متروک و نیمه مخروبه بود تا اینکه در سال ۱۳۲۵ خورشیدی به دستور عبدالحسین هژیر (وزیر دارایی دولت وقت) و به منظور ساخت بانک ملی شعبه سبزه میدان ( میدان ۱۵ خرداد)، تخریب و بخش اعظم این بنا، برای ساخت این بانک استفاده شد؛ بانکی که شاید بسیاری از کسانی که هر روز وارد آن می‌شوند و یا از مقابل این بانک بزرگ و چشم‌نواز عبور می‌کنند، آگاهی نداشته باشند که این مکان در روزگار گذشته شاهد حضور ۲۰ هزار تماشاگر تعزیه و عزاداران سالار شهیدان، امام حسین (ع) بوده است.
کد خبر 695995 منبع: ایرنا برچسب‌ها امام حسین تاسوعای حسینی عاشورا ناصرالدین شاه تاریخ - بناها تعزیه ماه محرممنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: امام حسین تاسوعای حسینی عاشورا ناصرالدین شاه تاریخ بناها تعزیه ماه محرم تعزیه خوانی ناصرالدین شاه تکیه دولت تکیه دولت تکیه دولت برگزار می شد تعزیه خوان هجری قمری تعزیه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۸۸۴۸۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اقدام بانک ملی ایران در واگذاری پتروشیمی شازند بسیار ارزشمند است
به گزارش «تابناک» به نقل از وابط عمومی بانک ملی ایران؛ محمد رضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به نقش و جایگاه بورس و بازار سرمایه در تحقق شعار سال مبنی بر « جهش تولید با مشارکت مردم» به خبرنگار روابط عمومی بانک ملی ایران گفت: مقام معظم رهبری در انتخاب شعار امسال علاوه بر اهمیت جهش تولید، به مشارکت مردم نیز اشاره داشتند و آنچه که در مشارکت مردم می تواند رقم بخورد بخش اعظمی از آن بازار سرمایه کشور است کما‌اینکه سهام عدالت را از طریق بازار سرمایه کشور با رویکرد مشارکت عمومی تبدیل کردیم.
پور ابراهیمی اذعان کرد: شاید تنها کشوری در منطقه هستیم که این تعداد از توده های مردم در بازار سرمایه به صورت مستقیم و غیر مستقیم حضور دارند.
وی با بیان نگرانی‌های مردم بابت سرانجام دارایی های دولت گفت: بعضاً اصطلاحاتی شنیده می‌شود که دارایی‌های دولت را به تاراج برده‌اند و بخش خصوصی آنها را ارزان خریده است؛ اینها دغدغه‌های مردم هست و اگر ما می‌خواهیم مشارکت را افزایش دهیم به دلیل شرایطی که در کشور وجود دارد باید این نگرانی‌ها را برطرف کنیم.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم ادامه داد: وقتی ما توده‌های مردم را در قالب شرکت سهامی عام یا تعاونی‌های سهامی که می‌توانند در بازار سرمایه پذیرفته شوند شریک می‌کنیم، این دغدغه به تاراج بردن به مراتب کمتر می شود چرا که خیر آن به توده‌ها می‌رسد و هر میزان سهمی که به آنها اختصاص داده شود شفاف و مردمی است و کسی نمی‌تواند مدعی شود که آن را به یک شخص داده‌اید.
نماینده مردم کرمان و راور با بیان اینکه ظرفیت بازار سرمایه اساساً در جهت تجهیز منابع از طریق ورود افراد به صورت سرمایه گذاری خرد است؛ تصریح کرد: هنر این است که این اقدامات منجر به تغییر بزرگ اقتصادی شود.
وی ماهیت بازار سرمایه را بسیار مهم دانست و افزود: برای تمام این مسائل ابتدا لازم و ضروری است که ما ذائقه مردم را که در بازار سرمایه مدتهاست تلخ شده، شیرین کنیم. اگر ذائقه شیرین شود مردم به سمت بازار سرمایه خواهند آمد. این بازار از سال 84 دارای قوانینی بوده که در سال‌های بعدی نیز مورد تایید بوده است اما به دلیل عملکردی که خوب نبوده اکنون ما شاهد یک نگاه منفی هستیم که با اقدامات به موقع و موثر دولت می‌توانیم این نگاه را تغییر داده و شاهد افزایش مشارکت مردم از طریق ظرفیت‌های بازار سرمایه باشیم.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در واکنش به واگذاری بیش از 50 درصد سهم پتروشیمی شازند از سوی بانک ملی ایران به شرکت شتران که 70 درصد آن مردمی است و حدود 47 میلیون ایرانی در آن سهم دارند، در راستای خروج بانکها از بنگاه‌داری گفت: این اقدام بانک ملی ایران بسیار ارزشمند است و هر کاری که بتواند تصدی‌گری دولت به طور مستقیم و غیر مستقیم در اقتصاد را کاهش داده و سهم بخش خصوصیِ واقعی و مردم را افزایش دهد قابل تقدیر است.
پور ابراهیمی تاکید کرد: در واگذاری‌ها باید دقت کنیم، گاهی این اتفاق رقم می خورد اما باز به شرکتی انتقال پیدا می‌کند که دولت در پشت آن دست داشته و با کمترین سهم بیشترین اعمال قدرت را می‌کند، مانند فرآیندی که در خودرو سازی شاهد آن هستیم. واگذاری‌ها باید به این شرط باشد که شرکت‌ها واقعا خصوصی باشند و یا مردم درآن سهم زیادی را داشته باشند.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت